در تاریخ ششم ژوئن سال ۱۹۴۴ میلادی، هزاران زن و مرد برای شرکت در عملیات پایان‌بخش جنگ جهانی دوم آماده می‌شدند که در جریان آن نیروهای متفقین به منظور آزادسازی فرانسه از اشغال نیروهای آلمان نازی، با فرماندهی ژنرال دوایت آیزنهاور وارد سواحل نرماندی در شمال فرانسه شدند. آن تاریخ را روز دی یا D-Day نامیدند که شروع قوی‌ترین عملیات آبی خاکی تاریخ به نام عملیات نبرد نرماندی بود که حدود سه ماه طول کشید.
طرح‌ریزی نبرد نورماندی سه سال زمان برد و نتیجه آن عملیاتی بی‌سابقه بود. طی این عملیات عظیم، فقط در روز اول ۱۵۶ هزار سرباز به خاک فرانسه راه یافتند که ۱۳۰ هزار نفرشان از طریق دریا و بقیه از راه‌های هوایی وارد شدند. طبیعی است که برای انتقال این همه سرباز به کشتی و هواپیمای زیادی نیاز باشد، که چیزی حدود شش هزار ناو و هواپیما در عملیات آن روز شرکت داشت.
اصطلاح روز دی
در اصطلاحات نظامی آمریکا، معمولا به روزی که قرار است یک عملیات حمله در جنگ آغاز شود روز D گفته می‌شود؛ ولی به دلیل آن که نبرد نرماندی یک عملیات بزرگ نظامی و مشهور است، این اصطلاح برای این نبرد بیشتر به کار می‌رود.
سال‌ها مفهوم D در D-Day نامشخص بود. برخی می‌گفتند، دی حرف اول کلمه مرگ (Death) در زبان انگلیسی است و برخی حدس می‌زنند که از حرف اول کلمه تصمیم (Decision) برگرفته شده است.
اما بالاخره مشخص شد که دی به همان معنای روز و با هدف پنهان نگاه داشتن روز عملیات استفاده شده است. بدین صورت که در طرح ریزی عملیات از دی-۱ به عنوان روز پیش از عملیات و دی+۱ به عنوان روز بعد از عملیات استفاده شده است. بدین ترتیب هر تغییری در تاریخ انجام عملیات موجب تغییر کل تاریخ‌ها و برنامه‌ریزی‌ها نمی‌شد.
پیشینه شروع نبرد نرماندی
تا اواسط جنگ جهانی دوم ارتش سرخ و حتی غیرنظامیان متفقین، با تمام توان در مقابل حمله‌ها می‌جنگیدند و تلفات عظیمی را متحمل می‌شدند.
متفقین تا سال ۱۹۴۳ نتوانسته بودند جبهه‌ای قوی و نقشه‌ای موثر برای مقابله با دشمنان طرح ریزی کنند. اما متفقین در طی کنفرانس‌هایی در کازابلانکا و تهران، سرانجام تصمیماتی جدی و مهم گرفتند که نتیجه آن برنامه‌ریزی برای نبرد نرماندی در مه سال ۱۹۴۴ بود که قسمتی از عملیات اورلرد محسوب می‌شد.
متفقین در طی تصمیم‌گیری برای نبرد، تدابیر بسیاری اندیشیدند، آن‌ها باور داشتند که لازم است موقعیت مورد نظر در نزدیکی جزایر بریتانیا قرار داشته باشد تا نیروی هوایی متفقین بتواند از فرودها پشتیبانی و آلمانی‌ها را درگیر کند که مناسب‌ترین مکان برای شروع حمله، حتی با وجود ریسک بالا، سواحل نرماندی بود.
همچنین پس از پایان کنفرانس تهران تصمیم گرفته شد که ژنرال آیزنهاور به فرماندهی کل نیروهای متفقین منصوب شود و مارشال مونتگمری انگلیسی با فرماندهی نیروهای زمینی با آیزنهاور همکاری نماید.
پایگاه‌های دریایی در نزدیکی خط ساحلی نرماندی بسیار تقویت شده بود چرا که پیش از آن، در سال ۱۹۴۲ آلمانی‌ها شروع به ساختن دیوار آتلانتیک، یک سیستم دفاعی قوی و ساحلی کرده بودند. متفقین می‌دانستند که عملیات فرود و رسیدن به خشکی‌های فرانسه ممکن است بسیار سخت باشد.
نیروهای متفقین، از طریق کانال انگلیسی اقیانوس اطلس، یک سیستم لوله‌کشی عظیم و مستقیم برای تامین سوخت وسایل نقلیه‌ی نظامی، ایجاد کردند.
آغاز نبرد نرماندی در روز دی
روز شروع نبرد در تاریخ پنجم ژوئن سال ۱۹۴۴ انتخاب شده بود اما به دلیل شرایط بد جوی و بارندگی، نیروهای آیزنهاور ناچار بودند تا عملیات خود را با یک روز تاخیر شروع کنند.
فردای آن روز، در ساعت ۷:۲۵ صبح ششم ژوئن، صدها نفر از سربازان گردان اول از گروه نظامی همپشایر بریتانیا دستور فرمانده خود، «پیش به سوی ساحل!»، را شنیدند و با حسی مملو از جنگندگی و شجاعت به سوی سواحل نرماندی حرکت کردند.
اما ارتش آلمان خود را برای حمله‌ی متفقین، از اواخر ماه می آماده کرده بود، به همین دلیل بریتانیا در همان دقایق اول نبرد دچار خسارات سنگینی شد.
بخشی از تانک‌های گردان شماره ۷۴۵ به همراه کادر فرماندهی، تا ساعت ۱۰ صبح روز هفتم ژوئن نتوانستند به ساحل برسند. به دلیل طوفان و آتش سوزی شدید هم اوضاع در بعضی مناطق بسیار وحشتناک به نظر می‌رسید.
تنها تا پایان همان روز، طبق برخی برآوردها و تخمین‌ها، بین چهار هزار الی نه هزار سرباز آلمانی از بین رفتند و تعداد تلفات و آسیب‌دیدگان متفقین هم برای حداقل ۱۰ هزار نفر ثبت شده که مرگ ۴۴۱۴ نفر از آن‌ها تایید شده است. اما با گذشت زمان انگیسی‌ها در فرانسه تحت اشغال آلمان، پیشروی بیشتری کردند.
برنامه متفقین از این حمله این بود که در روز اول مناطق کارنتان، سنت لو، کان و بایو را به طور کامل تصرف کنند که این امر به علت ایستادگی آلمانی‌ها اتفاق نیفتاد.
در میانه‌های نبرد
کمتر از یک هفته بعد از شروع نبرد، در ۱۱ ژوئن بیش از ۳۲۶ هزار سرباز، پنجاه هزار وسیله نقلیه و حدود صد هزار تُن تجهیزات نظامی در نرماندی وارد شدند. تصرف منطقه کان یک هدف بزرگ بود که ۲۱ جولای بالاخره به دست متفقین افتاد.
ارتش آلمان به افراد غیرنظامی به جز کسانی که حضورشان در نبرد لازم بود، دستور داد که مناطقی که مستعد جنگ هستند را ترک کنند. هر چند تلفات غیرنظامیان فرانسوی به حدود سه هزار نفر می‌رسد.
در هفته‌های بعد، متفقین در مواجهه با مقاومت مصمم آلمان در حومه نرماندی به جنگیدن ادامه دادند و تا پایان ماه ژوئن، موفق به تصرف بندر شربورگ شدند. نیروهای متفقین، تقریبا ۸۵۰ هزار سرباز و ۱۵۰ هزار وسیله‌ی نقلیه را با موفقیت در نرماندی فرود آوردند و برای ادامه‌ی نبرد در سراسر فرانسه پیش رفتند.
پیروزی متفقین
در اواخر آگوست ۱۹۴۴، متفقین به رودخانه سین در پاریس رسیده بودند، پاریس آزاد شد و آلمانی‌ها از شمال غربی فرانسه خارج شدند و پس از حدود سه ماه نبرد موفقیت‌آمیز برای متفقین، سرانجام همان‌طور که انتظار می‌رفت، آلمان نازی با شکست مواجه شد.
پیروزی متفقین در این نبرد از چند عامل مهم نشات گرفت، یکی از آن دلایل تمام نشدن کامل دیوار آتلانتیک بود که طبق گزارش‌ها تا قبل از روز دی تنها ۱۸ درصد آن به پایان رسیده بود، دیگر آن‌که هجوم شدید متفقین به سواحل باعث شد که آلمانی‌ها زمان زیادی را برای دفاع بگذارند و نتوانند برنامه‌های جدیدی را طراحی کنند. متفقین برتری در نیروی هوایی را به دست داشتند و آن‌را حفظ کردند، به این معنی که آلمانی‌ها نتوانستند از مقدمات انجام شده در انگلیس با خبر شوند و قادر به انجام حملات بمب‌گذاری نبودند. همچنین زیرساخت‌های حمل و نقل در فرانسه توسط بمب افکن‌های متفقین به شدت مختل شد.
عملیات نرماندی به نوبه خود یک ضربه روانی قابل توجه به نازی‌ها وارد کرد. این نبرد بزرگترین تهاجم دریایی در طول تاریخ بود که نزدیک به ۵ هزار فروند هواپیما، ۲۸۹ فروند کشتی‌های اسکورت و ۲۷۷ کشتی مین‌روب در آن به کار گرفته شد. در ادامه‌ی این شکست بزرگ، بهار سال بعد، در تاریخ ۸ مه ۱۹۴۵، آلمان نازی رسماً به تسلیم متفقین درآمد و شکست کامل خود را در تمامی جنگ جهانی دوم پذیرفت.
