نقش توپخانه در جنگ جهانی اول

جنگ جهانی اول کارزاری بود برای آزمایش تسلیحات نوین؛ تسلیحاتی که بعدها تبدیل به پایه و اساس جنگ‌های مدرن شدند. یکی از این تسلیحات توپ‌ها بودند. توپخانه یکی از مهم‌ترین بخش های هر نبرد نوینی است. اما اگر بخواهیم کمی درمورد آن توضیح دهیم می‌توان گفت: «توپخانه یگانی در آرایش‌های نظامی است که مأموریت انهدام مواضع، ادوات یا نیروی‌های پیاده دشمن را جهت پشتیبانی نیروهای خودی بر عهده دارد. این یگان نقش آتش پشتیبان را ایفا می‌کند.» اما نقش توپخانه در جنگ جهانی اول واقعا چقدر مهم بوده است؟

جنگ جهانی اول و توپخانه

با شروع جنگ جهانی اول، هر دو طرف جنگ از توپ‌های متفاوتی استفاده می‌کردند. از توپ‌های سبک با کالیبر ۳۰ میلی‌متر گرفته تا توپ‌هایی با کالیبر ۲۱۱ میلی‌متر. یکی از معروفترین آن‌ها، هم نام شهری بود که برای تخریب آن ساخته شده بود؛ توپ پاریس که همنامِ پایتخت فرانسه بود، بزرگترین توپ تولید شرکت کروپ در طول جنگ جهانی اول بود.

درباره شرکت کروپ کمی بیشتر بدانیم. شرکت کروپ درسال ۱۸۱۶ به وسیله فریدریش کروپ تاسیس شد. اما هدف اولیه این شرکت تا سال ۱۸۵۹ تولید فولاد بود. در این سال بود که آلفرد کروپ تولید اسلحه برای پادشاهی پروس و کمی بعد امپراتوری آلمان را آغاز کرد. این شرکت بعد از به قدرت رسیدن نازی‌ها از حزب نازی حمایت‌ کرد. آن‌ها از اسرای جنگ، یهودیان و کولی‌هایی که در اردوگاه‌های کار اجباری زندانی بودند به عنوان کارگر استفاده می‌کردند.  شرکت کروپ پس از جنگ تا سال ۱۹۹۹ به تولید فولاد و قطعات ریل قطار مشغول بود و در نهایت پس از تصمیم هیئت مدیره، این شرکت با موسسه تیسن‌ ادغام شد.

طی جنگ جهانی اول استفاده از توپخانه بسیار رایج بود و طرفین جنگ قبل از درگیری با استفاده از توپخانه خود به سمت سنگرهای دشمن شلیک می‌کردند. این گلوله باران باعث از بین رفتن نظم و دفاع موثر دشمن می‌شد.

انواع توپ در جنگ جهانی اول

توپ‌های جنگی به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شدند؛ توپ سنگین و توپ سبک.

توپ سبک

توپ‌های سبک وزن کمی داشتند و از طرف دیگر حمل و نقل آنها آسان تر بود. اما آن‌ها یک مشکل داشتند و آن هم نرخ آتش پایین بود که باعث می‌شد تلفات کمتری نسبت به توپ‌های سنگین‌تر وارد کنند.

توپ سنگین

توپ‌های بزرگ متفاوت بودند. آن ها ابعاد بزرگتری داشتند که حمل و نقل این نوع از توپ را دشوار می‌کرد و باعث می‌شد سرعت پیشروی نیروها کند شود. (مانند کاری که ارتش عثمانی در نبرد ساریقمیش کرد. آنها توپ های سنگین خود را فدای پیشروی سریع کردند اما روس‌ها موفق شدند آنها را با توپ‌های خود وادار به عقب‌نشینی کنند.)

اما قدرت توپ‌های سنگین زیاد بود. این توپ بعد از گشودن آتش به سمت هر هدفی آن را نابود می‌کرد. همین قدرت آتش بالا باعث می‌شد قبل از پیشروی‌های بزرگ نیروهای دشمن را زیر گلوله‌باران خرد کننده این توپ ها قرار دهند. با این حال توپخانه ابتدا در جنگ جهانی اول استفاده می‌شد و پیش از آن استفاده چندانی نداشت و عملاً سلاحی دست و پاگیر به حساب می‌آمد. همین موضوع باعث شد آلمانی‌ها در حملات اولیه خود از پشتیبانی توپخانه استفاده کنند که نتایج برای آنها فاجعه‌بار بود. ماشین‌های زرهی و مسلسل‌ها چهره جنگ را عوض کرده بودند و پیشروی سریع با سواره نظام و بدون پشتیبانی توپخانه عملاً ممکن نبود.

با ادامه جنگ و پناه گرفتن نیروها در خندق، باز هم تغییرات جدیدی در توپ‌ها رخ داد. توپ‌های سبک فاقد قدرت کافی برای نابودی خندق‌ها بودند. همین موضوع باعث شد تولید توپ‌های بزرگتر افزایش پیدا کند. توپ‌های سنگین موفقیت بیشتری داشتند ولی هزینه عملیاتی آنها بیشتر بود. به همین علت هردو طرف جنگ به فکر استفاده از توپ‌های قدیمی خود افتادند. در عکس زیر آلمانی‌ها از توپ‌های تولید صد ۱۸۰۰ در جنگ استفاده می‌کردند.

توپ و توپخانه در مسیر پیشرفت

اما پیشرفت و نقش توپ‌ها در توپخانه در جنگ جهانی اول مدیون کشور فرانسه و آلمان بود. هر کدام از این کشورها با بهبودهایی که در عملکرد توپخانه به وجود آوردند موفق شدند به این سلاح قدرت بیشتری ببخشند.

فرانسوی‌ها در سال ۱۸۹۱ با اختراع مکانیزم عقب‌نشینی موفق شدند حرکتی انقلابی در این صنعت به وجود بیاورند. این اختراع باعث شد توپ بعد از شلیک به عقب حرکت نکند. بنابراین پس از هر شلیک نیازی به برگرداندن دوباره‌ توپ به مختصات قبلی برای شلیک مجدد نبود.

از طرف دیگر آلمانی‌ها توپ‌های بزرگی اختراع کردند که از طریق خطوط راه‌آهن حرکت می‌کرد و قدرت بالایی داشت. این توپ به دلیل اندازه بسیار بزرگ خود قدرت تخریب بالایی داشت و اکثراً در محاصره قلعه‌ها و مواضع دفاعی دشمن مورد استفاده قرار می‌گرفت.

با همه این اوصاف آنها با دیدن نتایج جنگ روسیه و ژاپن تصمیم به توسعه فناوری خمپاره‌ها گرفتند. اما انگلستان و فرانسه با دیدن خمپاره‌های آلمانی شوکه شدند چون گلوله آنها طوری شلیک می‌شد و مسافت را طی می‌کرد که دقیقا به داخل خندق‌ها برخورد کند. همین موضوع باعث شد انگلستان و فرانسه با سرعت هرچه تمام‌تر تولید این سلاح را در کشور خود آغاز کنند.

اما حجم توپ‌های طرفین جنگ متفاوت بود. آلمانی‌ها در رتبه‌بندی که بعدها اتفاق افتاد، از لحاظ تعداد توپ در رتبه دوم و پس از روسیه قرار داشتند. اما کارایی توپ های آلمانی بهتر بود. آنها در زمینه تولید توپ مهارت بالایی پیدا کرده بودند و مدل‌های مختلف از کالیبر ۳۰ تا ۲۱۱ میلیمتری در خدمت داشتند که که موجب برتری آلمانی ها در زمینه توپ و توپخانه بود. هرچند که پس از جنگ، آلمان‌ها اکثر توپ‌های خود را از بین بردند و اکثر این هیولاهای بزرگ برای همیشه از صفحه تاریخ محو شدند.

توپخانه‌ی متفقین

تا اواسط جنگ جهانی اول، وضعیت برای متفقین در جبهه غربی چندان مساعد نبود. فرانسه توپ‌های قوی داشت اما تعداد آن‌ها کم بود. از طرف دیگر انگلستان توپ‌های زیادی نداشت و تنها توپ‌های آنها بازمانده از جنگ با بوئرها بود.

ولی وضعیت یکی از طرفین جالب‌تر بود، ایالات متحده که در اواخر جنگ وارد نبرد شد یک مشکل بسیار بزرگ داشت و آن عدم وجود تکنولوژی ساخت توپ‌ با کالیبر بزرگ بود.

آمریکایی‌ها با مشکل کمبود توپ مواجه بودند. به همین علت اکثر توپ‌های مورد استفاده در این کشور تولید فرانسه و انگلستان بودند. بعد از جنگ یکی از مجلات توپ‌های طرفین درگیری را از لحاظ تعداد یا اندازه مشخص می‌کرد، برای کنایه زدن به کمبود شدید توپخانه در ایالات متحده، کوچک‌ترین توپ را برای این کشور ترسیم کردند.

طی این مقاله فقط به نقش توپخانه در جنگ جهانی اول پرداختیم. سلاحی که از لحظه تولد نقش بسیار مهمی در جنگ‌ها داشته و تا به امروز نیز پیشرفت‌های بزرگی کرده است. امروزه اکثر توپ‌ها از نوع خودکششی هستند و دارای گلوله‌گذار خودکار‌، گلوله‌های هدایت شونده و مهمات راکتی هستند که برد آن‌ها را افزایش می‌دهد.

این سلاح هم اکنون در جنگ روسیه و اوکراین چه نوع کششی و خودکششی آن کارایی بالای خود را در میدان رزم نشان داده و به راحتی به همه افرادی که معتقد بودند دوره این سلاح گذشته نشان داده که همچنان نقش مهمی دارد.